Ik ben een ‘woorddenker’. Het deel van mijn hersens dat woorden leest en betekenis geeft, is gedurende mijn leven zover doorontwikkeld dat ik in enkele seconden een hele pagina tekst kan scannen. Dat die leeslenigheid ook betekent dat iets anders verdrongen wordt, merkte ik een aantal jaren geleden toen bleek dat ik niet in staat ben om een prachtig getekende mindmap te ‘lezen’. Kort geleden schetste iemand met dyslexie mij de verschillende beelden die hij bij een woord heeft. ‘Wat een beeldenrijkdom’, dacht ik.
Voordat de mens het eerste woord bedacht, leefde hij in beelden. Dat eerste woord legde een beeld vast, maar waarschijnlijk ook niet helemaal. Of zelfs helemaal niet. Ieder mens neemt immers op zijn of haar eigen manier en met eigen emoties de wereld waar, en ieder mens heeft daardoor andere beelden van de ‘werkelijkheid’. Naarmate meer mensen met woorden gingen werken, werd de betekenis van die woorden ongetwijfeld meer vastgelegd en het bijbehorende beeld daarmee ‘beperkt’. De zwaarste beperking legde de mens zijn woorden en daarmee zichzelf op, toen hij geschreven taal ging ontwikkelen. De eerste geschreven woorden bestonden uit afbeeldingen. Van een geit, een eend, een mens. Maar omdat niet iedereen hetzelfde beeld had bij een woord, sprak men af om met abstracties te gaan werken. Een af-beelding werd een af-spraak. Abstracte beelden verschoven naar letters. Die aanvankelijk nog leken op het beeld waarvan ze afgeleid waren, maar daar in de jaren daarna steeds verder vanaf kwamen te staan. Het geschreven woord werd een verzameling abstracte tekens en voor veel mensen zelfs, net als in de tijd van het spijkerschrift, weer één abstract teken. Bij veel mensen scannen de hersenen immers nog slechts de combinatie van letters om die in één beweging samen te voegen tot een woord. Niet iedere letter wordt daartoe gelezen. En misschien is het wel zo dat hoe minder letters de hersens van iemand nodig hebben om een woord te herkennen, hoe enger ook de betekenis is die diezelfde hersens aan dat woord geven.
Een half jaar geleden leerde iemand met dyslexie mij om anders naar woorden te kijken. Zij haalde woorden zodanig uit elkaar, dat ze in mijn ogen meer of een andere betekenis kregen. Bij sommige woorden kreeg ik zelfs beeld door, evenals zij, de onderdelen ervan te ‘lezen’. Ont-wikkelen bijvoorbeeld, en ver-band of ver-binding. Ik merkte dat, doordat ik beeld kreeg bij de onderdelen van een woord, mijn mogelijkheden om met dat woord te spelen ook rijker werden. Diegene die mij die beelden schetste, draagt het label ‘woordblind’ of ‘leesblind’. De vraag is echter: wie is hier de ziener? En: wat is de kracht achter de blindheid?
Een woord als dyslexie richt de aandacht op wat er niet is en gaat uit van een beperking. Het bijzondere is dat dit woord daarmee bij uitstek ook laat zien dat we, met onze woordkeuze, betekenis geven aan de wereld. Het woord ‘dyslexie’ laat zien dat we woorden belangrijk vinden. Woorden zijn een houvast. En hoe groter we dat houvast willen hebben, hoe meer we de betekenis van een woord moeten verengen. Hoe groter het houvast, hoe betekenisarmer een woord, hoe armer onze beelden. En misschien ook wel: hoe beperkter de wijze waarop we in staat zijn onze wereld in te kleuren, van perspectief te wisselen, anders te kijken of te denken. Andersom is het misschien wel zo dat naarmate een mens meer beelden achter een woord kan zien, hij of zij gemakkelijker in staat is van perspectief te wisselen, meerdere betekenissen aan een woord, een beeld, de wereld te geven. Woord-blind is dan hetzelfde als beeldrijk, betekenisrijk.
Denken over dyslexie laat zien hoe we met een ‘label’ de aandacht richten op dat wat er niet is, in plaats van op dat wat er wel is. Het laat zien hoe beperkt een deel van de mensheid in het kijken en denken is geworden, sinds de mens de eerste woorden bedacht. Het maakt zichtbaar hoe belangrijk het is om de kwaliteiten onder de zogenaamde ‘beperking’ te zien en vervolgens te zien welke beperking andersom verbonden is met een zogenaamde kwaliteit.
‘Woordmensen’ zoals ik kunnen veel leren van ‘beeldmensen’. Ook mijn wereld is rijker geworden sinds mensen met het label ‘dyslexie’ mij meevoeren door de beelden die zij zien. Hoe rijk wordt de wereld wanneer woordrijken, beeldrijken, gevoelsrijken, cijferrijken en al die andere rijken hun kwaliteit verbinden. Ik kijk door mijn wimpers en probeer het te zien. En ik nodig alle ‘beeldrijken’ van harte uit mij mee te voeren door de beelden die zij hierbij kunnen schetsen.
Marlijn Nijboer
Bron: Blogs Mindz.com
Voordat de mens het eerste woord bedacht, leefde hij in beelden. Dat eerste woord legde een beeld vast, maar waarschijnlijk ook niet helemaal. Of zelfs helemaal niet. Ieder mens neemt immers op zijn of haar eigen manier en met eigen emoties de wereld waar, en ieder mens heeft daardoor andere beelden van de ‘werkelijkheid’. Naarmate meer mensen met woorden gingen werken, werd de betekenis van die woorden ongetwijfeld meer vastgelegd en het bijbehorende beeld daarmee ‘beperkt’. De zwaarste beperking legde de mens zijn woorden en daarmee zichzelf op, toen hij geschreven taal ging ontwikkelen. De eerste geschreven woorden bestonden uit afbeeldingen. Van een geit, een eend, een mens. Maar omdat niet iedereen hetzelfde beeld had bij een woord, sprak men af om met abstracties te gaan werken. Een af-beelding werd een af-spraak. Abstracte beelden verschoven naar letters. Die aanvankelijk nog leken op het beeld waarvan ze afgeleid waren, maar daar in de jaren daarna steeds verder vanaf kwamen te staan. Het geschreven woord werd een verzameling abstracte tekens en voor veel mensen zelfs, net als in de tijd van het spijkerschrift, weer één abstract teken. Bij veel mensen scannen de hersenen immers nog slechts de combinatie van letters om die in één beweging samen te voegen tot een woord. Niet iedere letter wordt daartoe gelezen. En misschien is het wel zo dat hoe minder letters de hersens van iemand nodig hebben om een woord te herkennen, hoe enger ook de betekenis is die diezelfde hersens aan dat woord geven.
Een half jaar geleden leerde iemand met dyslexie mij om anders naar woorden te kijken. Zij haalde woorden zodanig uit elkaar, dat ze in mijn ogen meer of een andere betekenis kregen. Bij sommige woorden kreeg ik zelfs beeld door, evenals zij, de onderdelen ervan te ‘lezen’. Ont-wikkelen bijvoorbeeld, en ver-band of ver-binding. Ik merkte dat, doordat ik beeld kreeg bij de onderdelen van een woord, mijn mogelijkheden om met dat woord te spelen ook rijker werden. Diegene die mij die beelden schetste, draagt het label ‘woordblind’ of ‘leesblind’. De vraag is echter: wie is hier de ziener? En: wat is de kracht achter de blindheid?
Een woord als dyslexie richt de aandacht op wat er niet is en gaat uit van een beperking. Het bijzondere is dat dit woord daarmee bij uitstek ook laat zien dat we, met onze woordkeuze, betekenis geven aan de wereld. Het woord ‘dyslexie’ laat zien dat we woorden belangrijk vinden. Woorden zijn een houvast. En hoe groter we dat houvast willen hebben, hoe meer we de betekenis van een woord moeten verengen. Hoe groter het houvast, hoe betekenisarmer een woord, hoe armer onze beelden. En misschien ook wel: hoe beperkter de wijze waarop we in staat zijn onze wereld in te kleuren, van perspectief te wisselen, anders te kijken of te denken. Andersom is het misschien wel zo dat naarmate een mens meer beelden achter een woord kan zien, hij of zij gemakkelijker in staat is van perspectief te wisselen, meerdere betekenissen aan een woord, een beeld, de wereld te geven. Woord-blind is dan hetzelfde als beeldrijk, betekenisrijk.
Denken over dyslexie laat zien hoe we met een ‘label’ de aandacht richten op dat wat er niet is, in plaats van op dat wat er wel is. Het laat zien hoe beperkt een deel van de mensheid in het kijken en denken is geworden, sinds de mens de eerste woorden bedacht. Het maakt zichtbaar hoe belangrijk het is om de kwaliteiten onder de zogenaamde ‘beperking’ te zien en vervolgens te zien welke beperking andersom verbonden is met een zogenaamde kwaliteit.
‘Woordmensen’ zoals ik kunnen veel leren van ‘beeldmensen’. Ook mijn wereld is rijker geworden sinds mensen met het label ‘dyslexie’ mij meevoeren door de beelden die zij zien. Hoe rijk wordt de wereld wanneer woordrijken, beeldrijken, gevoelsrijken, cijferrijken en al die andere rijken hun kwaliteit verbinden. Ik kijk door mijn wimpers en probeer het te zien. En ik nodig alle ‘beeldrijken’ van harte uit mij mee te voeren door de beelden die zij hierbij kunnen schetsen.
Marlijn Nijboer
Bron: Blogs Mindz.com
Geen opmerkingen:
Een reactie posten